Dispeç

Dispeç, müşterek avarya ve deniz sigortası hukuku kapsamındaki zararların paylaştırılması işlemidir. Bu işlemi yapan kişilere dispeççi denir. Dispeççiler, genellikle deniz araçlarının ya da yüklerinin kayıp veya hasarı içeren deniz ve nakliyat sigortası poliçeleri kapsamında talepler hazırlar. Ayrıca üçüncü şahıslara karşı dava dilekçesi hazırlamaları ve üçüncü şahısların geri kazanımlarının paylaştırılmasıyla ilgilenmeleri de istenebilir.

Dispeç Nedir?

Dispeç, müşterek avaryayla ilgili bir uzmanlık alanıdır ve denizcilik sektörüne özgüdür. Genel bir tanım olarak, bir deniz kazası ile mülk (gemi, kargo, bunker, navlun vb.) tehlikede olduğunda, bu mülkü kurtarmak için gönüllü ve makul şekilde yapılan herhangi bir olağanüstü fedakarlık veya harcamanın tanımlanmasıdır. Gemi ve taşınan kargo, örneğin yangın gibi ortak tehlikeye maruz kaldığında ve gemiyi ve malları ortak tehlikeden kurtarmak için çaba gösterildiğinde, bu durum genellikle müşterek avarya olarak nitelendirilir. Örneğin, gemi sahibi gemiyi ve kargoyu ortak bir tehlikeden kurtarmak için harcama yaparsa bu şekilde oluşan maliyetler taraflar arasında paylaştırılır. Söz konusu maliyetin müşterek avarya beyanında paylaştırılmasını sağlayan kişi dispeççidir.

Dispeççi Nedir?

Dispeççi, bir geminin hasar (hasar), arıza, örneğin yangın, çarpışma veya karaya oturması gibi durumlarını inceleyen ve araştıran bir profesyoneldir. Genel Avarya Beyanı, Uluslararası York-Anvers Kuralları uyarınca dispeççi tarafından hazırlanır. Buna ek olarak, dispeççi, gemi sigortası da dâhil olmak üzere nakliye sigortası gibi durumlarda da ayarlamalar yapar. Ayrıca Deniz Hukuku ile ilgili sorularla bağlantılı olarak hukuki danışmanlığa yardımcı olur. Dispeççi, olaya dâhil olan herhangi bir taraf tarafından atanabilir. Bununla birlikte, atayan tarafın kimliğine bakılmaksızın tarafsız ve bağımsız bir şekilde hareket etmek zorundadır.

Neden Dispeçe İhtiyaç Duyulur?

Gemiler, kazaların da meydana gelebileceği çok zorlu bir ortamda çalışır. Gemi ve taşınan yük ile birlikte düşünüldüğünde olayın tarafları genellikle farklı ülkelerin vatandaşlarıdır. Böyle bir durumda her bir kazazedenin zararını karşılamak için ortak bir yasal ve teknik sisteme ihtiyaç duyulur. Armatörler ve sigorta şirketleri açısından hem deniz olaylarının karmaşıklığı hem de tarafların farklı mevzuatlara tabi olabilmesi, alanında uzman bir kişi tarafından dispeç işlemini zorunlu hale getirir.

Büyük ya da küçük olması fark etmeksizin her türden hak iddiası dispeççi tarafından ele alınır. Dispeççi tarafından hazırlanan bir rapor, yasal olarak bağlayıcı değildir; ancak bağımsız bir uzman tarafından hazırlandığı için sigorta şirketleri tarafından kolaylıkla kabul edilebilir. Raporlarına mahkemelerde nadiren itiraz edilir. Dispeççiler genellikle armatörler tarafından tayin edilmekle birlikte, ücretler sigorta şirketi tarafından ödenir ve talebin bir parçasını oluşturur. Ücretler sigortacı tarafından ödenmesine rağmen dispeççiler tarafsızlığını korur.