Lokavt

İngilizce kökenli "lock-out" kelimesinin Türkçeye evrilmiş hali olan lokavt pek çok iş yerinde görülebilecek bir kavramdır. Kanun ile tespit edilmiş kuralları, yasakları, unsurları ve özellikleri mevcuttur.

Lokavt Nedir?

Toplu İş Sözleşmesi'nde yer alan ilgili kanunun 26. maddesine göre lokavt; işverenin, işçiler ile yaşadığı anlaşmazlıklar sonucu işçileri süresiz olarak işten uzaklaştırmasıdır. Lokavtın geçerli olabilmesi için üç ana unsur gözetilir:

1. İşçilerin toplu şekilde işten uzaklaştırılmaları

2. İş yerindeki faaliyetlerin tamamen durması

3. İşverenin kendisi ya da işveren sendikası kararına uyarak harekete geçmesi

Lokavtın Yasak Olduğu Haller

1982 Anayasası'nın 54. Maddesi'ne göre, lokavt şartları ve sınırları düzenlenmiştir. İlgili düzenlemeye göre, iş yerinde lokavt uygulanması sırasında kamu malına zarar vermek yasaktır. Ayrıca lokavt sırasında işçiler, iş yerine maddî zarar verirse bağlı olunan sendika oluşan zararı iş yerine tazmin etmekle yükümlüdür. Bunların yanı sıra bazı kurum ve kuruluşlarda lokavt ve grev faaliyeti yasaklanmıştır. Hayatî öneme sahip ve vatandaşların daimî ihtiyaç duydukları bu birimler şöyle sıralanabilir:

• Cenaze işleri ile ilgilenen birimler
• Eczane, hastane ve sağlık klinikleri gibi iş yerleri
• İnsan hayatını ve malını kurtarmakla görevli kurumlar
• Huzurevleri, çocuk ıslah evleri, eğitim veren okul ve kuruluşlar
• Vatandaşın savunma ihtiyacına yönelik çalışan askerî birimler ile bakanlıklar
• Su, elektrik, petrol, gaz işleri gibi normal hayatı doğrudan etkileyen kurumlar

Bunların yanı sıra ülke genelinde seferberlik ilân edilmişse ya da savaş durumu mevcut ise lokavt ve grev yasaktır.

Lokavt Çeşitleri

Genel olarak ele alındığında lokavt ikiye ayrılır. Bunlar, kanunî lokavt ve kanun dışı lokavttır. İş veren ile işçiler arasında meydana gelen uyuşmazlık sonucunda, işveren kanuna uygun şekilde lokavt uygularsa buna kanunî lokavt adı verilir. Buna karşın işverenin kanunî uygulama yöntemlerini takip etmemesi, yani kanun maddelerini çiğneyerek işçileri uzaklaştırması kanun dışı lokavt anlamına gelir. Örnek vermek gerekirse, dayanışma lokavtı ya da siyasî maksatlı lokavt türleri kanun dışı lokavtlardır.

Lokavtın İlân Edilmesi

İşveren, lokavta karar verdiği tarihten itibaren 6 (altı) iş günü içerisinde karşı tarafa tebliğ etmek üzere, notere ve görevli makama kararın bir örneğini iletir. İlgili karar, iş yerinde hiç bekletmeden ilan edilir. Tebligatın ise 7201 sayılı Tebligat Kanunu'na uygun olarak yapılması gerekir. Tebligat yapılan gün cumartesi ise taraflar için iş günü sayılırken resmî kurumlar için iş günü niteliği taşımaz.

Kararı alınmış ve uygulamaya konulan bir lokavtın süresiz olacağı düşünülemez. Bu nedenle lokavt, işveren veya sendika tarafından alınan bir başka kararla kaldırılabilir. Ayrıca işçi sendikasının kapatılması ve işveren ile işçilerin anlaşması lokavtı sonlandırır.

Toplu iş sözleşmelerinin hazırlanması ve düzenlemesi sırasında her iki tarafın sosyal ve ekonomik çıkarlarını korumak için lokavt gereklidir. Ancak lokavtın, kanunda belirtilen usul ve esaslara uygun olması koşulu ile uygulanması gerekir. Kısacası lokavt, toplu çıkar uyuşmazlıklarının çözümünde sürecin ayrılmaz bir parçasıdır.