Mücbir Sebep

Mücbir sebep ifadesi, sözlük anlamı olarak istem dışı gelişen olaylar neticesinde ortaya çıkan beklenmedik ani durumları ifade eder. Hukuki olarak sık kullanılan bu terim, sözleşme ve taahhüde dayalı sorumlulukların elde olmayan sebeplerden ötürü yerine getirilememesi anlamını da taşır.

Mücbir Sebep Nedir?

Grev, lokavt, sel baskını, deprem, terör hareketleri ve doğal afetler hukuken mücbir sebep olarak görülür. Hukukun temel kavramları arasında yer alan mücbir sebepler arasında; ölüm, iflas, hastalık ve tutukluluk gibi şahsi durumlar da yer alır. Mücbir sebeplerin ortak özelliği, oluşmasına engel olunamayan veya oluştuktan sonra durdurulmasına imkan olmayan durum, olgu veya olaylar olmalarıdır.

Yaygın olarak Fransızca kökenli "force majeure" terimi ile ifade edilen mücbir haller, bugün dünya hukuk sisteminde sıkça kullanılan genelgeçer kavramlar arasında yer alır. İlk çıkış noktası kıta Avrupası olan mücbir sebepler ifadesinin sistematik ve çağdaş bir yorum ile Türk hukuk sistemine girmesi ise Cumhuriyetin kurulmasının kazanımları arasındadır.

Mücbir Sebep Ne Demektir?

Sigorta poliçeleri dahil birçok ticari sözleşmede mücbir sebepler kaydı bulunur. Mücbir sebeplerin oluşması, kişilerin ya da kurumların birbirlerine verdikleri taahhütleri yerine getirmelerini geçici bir süreyle ya da sonsuza kadar, kısmen veya tamamen ortadan kaldırır. Aynı şekilde, kanundan ya da sözleşmeden gelen hakların, kullanma aşamasında sürelerinin uzatılmasını ya da tam tersi bu hakların talep edilmesini, kullanılmasını kısmen veya tamamen ortadan kaldırabilir.

Mücbir sebep kavramında esas dayanak; beklense dahi gerçekleşen olayların engellenememesi ve sonuçları karşısında kişilerin yapabilecekleri hiçbir şeyin olmamasıdır. Bu tip durumlar karşısında, hukuki anlamda nedensellik ortadan kalktığı için kişi/kurum ve sonuçlar arasında bir bağ kurulamaz. Bu durumda hukuken, kişi ve kurumların herhangi bir ihmali, kasti davranışı ya da kusuru söz konusu olmadığı için mücbir sebeplerden doğan haklarından faydalanmaları sağlanır.

Sigorta Poliçelerinde Nasıl Yapılır?

Sigorta poliçelerinde mücbir sebeplerin çok açık bir tanımı yapılır. Bu tanımın kapsamı dahilinde bulunan durumlar ve olaylar karşısında sigorta şirketinin herhangi bir ödeme yükümlülüğü olmadığı ifade edilir. Bazı sigorta poliçelerinde ise mücbir sebeplerin bir kısmı için ek teminat alma hakkı verilir. Bunun en yaygın örneği kasko poliçelerinde görülür. Çoğu kasko poliçesi; deprem, toprak kayması, çığ, sel ve su baskını gibi olayları mücbir sebep olarak görür. Aynı şekilde terör, kötü niyetli halk hareketleri, grev, lokavt ve bunlara karşı alınan önlemlerin neden olduğu durumlar da mücbir sebep olarak değerlendirilir. Aksi belirtilmiyor ise ya da bir diğer deyiş ile ek teminat paketi düzenlenmediyse bu tip durumlarda meydana gelen zararların ödenmeyeceği belirtilir.